သတင်းရေးသားပုံ အခြေခံပုံစံ (Inverted Pyramid)
သတင်းရေးသားပုံ အခြေခံပုံစံ (Inverted Pyramid Style ။ ပြောင်းပြန်ပိရမစ်ပုံစံ) ဆိုသည်မှာ သတင်းတစ်ပုဒ်၏ အရေးအကြီးဆုံး အချက်အလက်များကို အစပိုင်းတွင် ဖော်ပြပြီး နောက်ဆက်တွဲ အချက်အလက်များကို အရေးပါမှု အစဉ်လိုက် ဖော်ပြသွားသည့် သတင်းရေးသားနည်း ဖြစ်သည်။ ဤပုံစံသည် ပိရမစ်ပုံသဏ္ဍန် ပြောင်းပြန်လှန်ထားသကဲ့သို့ အထက်မှအောက်သို့ အရေးပါမှု လျော့နည်းသွားသောကြောင့် Inverted Pyramid ဟု အမည်တွင်ခြင်း ဖြစ်သည်။
Inverted pyramid ပုံစံ၏ အစိတ်အပိုင်းများ
Lead (အဓိကအချက်)
Lead သည် သတင်း၏ အရေးအကြီးဆုံး အချက်အလက်များကို တိုတိုတုတ်တုတ် ဖော်ပြထားသည့် ပထမစာပိုဒ် ဖြစ်သည်။ ယေဘုယျအားဖြင့် သတင်း၏ အဓိကအချက် ၅ ချက်ဖြစ်သော “ဘယ်သူ၊ ဘာ၊ ဘယ်မှာ၊ ဘယ်တော့၊ ဘာကြောင့်” စသည့် မေးခွန်းများကို ဖြေကြားပေးသည်။ Lead သည် စိတ်ဝင်စားဖွယ် ဖြစ်ရမည်ဖြစ်ပြီး စာဖတ်သူအား ဆက်လက်ဖတ်ရှုလိုစိတ် ဖြစ်ပေါ်စေရမည်။
Body (အလယ်ပိုင်း)
Body သည် သတင်း၏ အဓိကအချက်များကို အသေးစိတ် ဖြည့်စွက်ဖော်ပြသည့် အပိုင်းဖြစ်သည်။ သတင်း၏ နောက်ခံအခြေအနေ၊ သက်ဆိုင်သူများ၏ ပြောကြားချက်များ၊ အခြားသော အရေးကြီးသည့် အချက်အလက်များကို ဤအပိုင်းတွင် ထည့်သွင်းဖော်ပြနိုင်သည်။
Tail (အဆုံးပိုင်း)
Tail သည် သတင်း၏ အရေးပါမှု အနည်းဆုံး အချက်အလက်များ ပါဝင်သည့် အပိုင်းဖြစ်သည်။ သတင်းနှင့် ဆက်စပ်သော နောက်ခံသမိုင်း၊ နောက်ဆက်တွဲ ဖြစ်ရပ်များ သို့မဟုတ် အခြားသော သတင်းအချက်အလက်များကို ဤအပိုင်းတွင် ထည့်သွင်းဖော်ပြနိုင်သည်။
Inverted Pyramid Style ၏ အားသာချက်များ
- အချိန်ကုန်သက်သာစေခြင်း ။ စာဖတ်သူများသည် အချိန်အကန့်အသတ်ဖြင့် သတင်းများကို ဖတ်ရှုလေ့ရှိသောကြောင့် အရေးကြီးသော အချက်အလက်များကို အစပိုင်းတွင် ရရှိနိုင်ခြင်းက အချိန်ကုန်သက်သာစေသည်။
- သတင်းအချက်အလက်များကို အလွယ်တကူ ရှာဖွေနိုင်ခြင်း ။ စာဖတ်သူများသည် သတင်းတစ်ပုဒ်၏ အဓိကအချက်များကို အလွယ်တကူ ရှာဖွေဖတ်ရှုနိုင်သည်။
- သတင်းတည်းဖြတ်ရာတွင် လွယ်ကူခြင်း ။ သတင်းတည်းဖြတ်သူများသည် သတင်း၏ အရေးပါမှုအလိုက် စာပိုဒ်များကို ဖြတ်တောက်နိုင်သည်။
- သတင်းထုတ်လွှင့်မှု လုပ်ငန်းစဉ်တွင် အဆင်ပြေခြင်း ။ အရေးကြီးသော အချက်အလက်များကို အစပိုင်းတွင် ဖော်ပြထားသောကြောင့် သတင်းထုတ်လွှင့်မှု လုပ်ငန်းစဉ်တွင် အဆင်ပြေစေသည်။
Inverted Pyramid Style ၏ အားနည်းချက်များ
- စိတ်ဝင်စားမှု လျော့နည်းစေနိုင်ခြင်း ။ သတင်း၏ အရေးကြီးသော အချက်များကို အစပိုင်းတွင် ဖော်ပြပြီးသွားသောကြောင့် စာဖတ်သူများအား ဆက်လက်ဖတ်ရှုလိုစိတ် လျော့နည်းစေနိုင်သည်။
- တီထွင်ဖန်တီးမှု နည်းပါးခြင်း ။ ဤပုံစံသည် တင်းကျပ်သော ဖွဲ့စည်းပုံရှိသောကြောင့် သတင်းစာဆရာများ၏ တီထွင်ဖန်တီးမှုကို အကန့်အသတ် ဖြစ်စေနိုင်သည်။
သတင်းရေးသားပုံ အခြေခံပုံစံ (Inverted Pyramid Style) သည် သတင်းစာပညာတွင် အသုံးများသော နည်းစနစ်တစ်ခု ဖြစ်သည်။ ၎င်း၏ အားသာချက်များနှင့် အားနည်းချက်များကို နားလည်ခြင်းဖြင့် သတင်းစာဆရာများသည် ဤပုံစံကို မည်သည့်အချိန်တွင် အသုံးပြုရန် သင့်လျော်သည်ကို ဆုံးဖြတ်နိုင်မည် ဖြစ်သည်။
သတင်းရေးနည်း ဥပမာ
သတင်းခေါင်းစဉ်: ရန်ကုန်မြို့တွင် မီးလောင်မှုဖြစ်ပွား၊ အိမ်ခြေ ၅၀ ကျော် ဆုံးရှုံး
သတင်းအစ (Lead): ရန်ကုန်မြို့၊ ဒဂုံမြို့သစ် (မြောက်ပိုင်း) မြို့နယ်၊ (၃၂) ရပ်ကွက်တွင် ယနေ့ နံနက် ၁၀ နာရီခန့်က မီးလောင်မှု ဖြစ်ပွားခဲ့ရာ အိမ်ခြေ ၅၀ ကျော် မီးလောင်ကျွမ်းခဲ့ပြီး အိမ်ထောင်စု ၂၀၀ ကျော် အိုးမဲ့အိမ်မဲ့ ဖြစ်ခဲ့ရကြောင်း မြို့နယ် မီးသတ်ဦးစီးဌာနမှ သိရသည်။
သတင်းအလယ် (Body):
မီးလောင်မှုသည် (၃၂) ရပ်ကွက်၊ ဗိုလ်ချုပ်လမ်းမပေါ်ရှိ နေအိမ်တစ်လုံးမှ စတင်ခဲ့ပြီး လေပြင်းကြောင့် အနီးအနားရှိ နေအိမ်များသို့ အလျှင်အမြန်ကူးစက် လောင်ကျွမ်းခဲ့သည်။ မီးသတ်ယာဉ် အစီး ၂၀ ကျော်နှင့် မီးသတ်သမား ၁၀၀ ကျော်တို့သည် မီးငြှိမ်းသတ်ရန် ကြိုးပမ်းခဲ့ကြပြီး နေ့လယ် ၁၂ နာရီခွဲခန့်တွင် မီးညွန့်ကျိုးသွားခဲ့သည်။
မီးလောင်မှုကြောင့် လူသေဆုံးမှု သို့မဟုတ် ထိခိုက်ဒဏ်ရာ ရရှိမှု မရှိသော်လည်း အိမ်မွေး တိရစ္ဆာန် အချို့ သေဆုံးခဲ့သည်။ မီးလောင်ကျွမ်းမှု အကြောင်းရင်းကို မီးသတ်ဦးစီးဌာနမှ စုံစမ်း စစ်ဆေးလျက်ရှိသည်။
နောက်ဆက်တွဲ (Tail):
မီးဘေးသင့် ဒုက္ခသည်များအား အနီးအနားရှိ ဘုန်းတော်ကြီးကျောင်းများနှင့် စာသင်ကျောင်းများတွင် ယာယီ နေရာချထားပေးပြီး အစိုးရနှင့် လူမှုအဖွဲ့အစည်းများက စားနပ်ရိက္ခာနှင့် အခြား လိုအပ်သော အကူအညီများ ပေးအပ်လျက် ရှိကြောင်း သိရသည်။
အဓိက အချက်များ
- ဘယ်သူ (Who): ရန်ကုန်မြို့၊ ဒဂုံမြို့သစ် (မြောက်ပိုင်း) မြို့နယ်၊ (၃၂) ရပ်ကွက်ရှိ ပြည်သူများ
- ဘာ (What): မီးလောင်မှု ဖြစ်ပွား
- ဘယ်အချိန် (When): ယနေ့ နံနက် ၁၀ နာရီခန့်
- ဘယ်နေရာ (Where): ရန်ကုန်မြို့၊ ဒဂုံမြို့သစ် (မြောက်ပိုင်း) မြို့နယ်၊ (၃၂) ရပ်ကွက်
- ဘာကြောင့် (Why): အကြောင်းရင်း စုံစမ်းဆဲ
- ဘယ်လို (How): နေအိမ်တစ်လုံးမှ စတင် လောင်ကျွမ်း၊ လေပြင်းကြောင့် အနီးအနားသို့ ကူးစက်
ဤသတင်းသည် သတင်းရေးသားပုံ အခြေခံပုံစံ (Inverted Pyramid) ကို အသုံးပြုထားပြီး အရေးကြီးသော အချက်အလက်များကို သတင်း၏ အစပိုင်းတွင် ဖော်ပြထားကာ နောက်ဆက်တွဲ အသေးစိတ် အချက်အလက်များကို တစ်ဆင့်ချင်း ဖော်ပြသွားပါသည်။
သတင်းခေါင်းစဉ်ရေးသားနည်းများ
သတင်းခေါင်းစဉ် (Headline) သည် သတင်းဆောင်းပါး၏ အထွတ်အထိပ်ဖြစ်ပြီး စာဖတ်သူများကို ဆွဲဆောင်ရန် အဓိကကျသော အခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်သည်။ ထိရောက်သော သတင်းခေါင်းစဉ်တစ်ခုသည် သတင်းအကြောင်းအရာကို တိကျစွာ ဖော်ပြရုံသာမက စိတ်ဝင်စားဖွယ် ဖြစ်စေရမည်။ သတင်းခေါင်းစဉ် ရေးသားရာတွင် အောက်ပါ အချက်များကို ထည့်သွင်းစဉ်းစားသင့်သည်။
၁။ တိကျမှန်ကန်မှုနှင့် ရှင်းလင်းပြတ်သားမှု
သတင်းခေါင်းစဉ်သည် သတင်းအကြောင်းအရာ၏ အနှစ်သာရကို တိကျမှန်ကန်စွာ ဖော်ပြရမည်။ စာဖတ်သူများ နားလည်လွယ်သော ရှင်းလင်းပြတ်သားသည့် စကားလုံးများကို အသုံးပြုပါ။ သတင်းခေါင်းစဉ်တွင် အဓိပ္ပါယ် မရှင်းလင်းသော စကားလုံးများ၊ အတိုကောက်များကို ရှောင်ကြဉ်ပါ။
၂။ ဆွဲဆောင်မှုရှိခြင်း
သတင်းခေါင်းစဉ်သည် စာဖတ်သူများကို သတင်းဆောင်းပါး ဆက်လက်ဖတ်ရှုလိုစိတ် ဖြစ်ပေါ်လာစေရန် ဆွဲဆောင်မှု ရှိရမည်။ စိတ်ဝင်စားဖွယ် စကားလုံးများ၊ အမေးစကားများ၊ အံ့သြဖွယ်ရာ အချက်များကို အသုံးပြု၍ သတင်းခေါင်းစဉ်ကို ဆွဲဆောင်မှု ရှိစေနိုင်သည်။
၃။ တိုတောင်းပြီး ထိရောက်မှုရှိခြင်း
သတင်းခေါင်းစဉ်သည် တိုတောင်းပြီး ထိရောက်မှုရှိရမည်။ စာလုံးအရေအတွက် ကန့်သတ်ချက်များ ရှိနိုင်သောကြောင့် သတင်းခေါင်းစဉ်ကို တိုတောင်းသော စကားလုံးများဖြင့် ရေးသားပါ။ သို့သော် သတင်း၏ အနှစ်သာရကို ထိခိုက်စေမည့် အတိုကောက်များကို ရှောင်ကြဉ်ပါ။
၄။ သတင်း၏ အဓိကအချက်ကို ဖော်ပြခြင်း
သတင်းခေါင်းစဉ်သည် သတင်း၏ အဓိကအချက်ကို ဖော်ပြရမည်။ သတင်းဆောင်းပါးတစ်ခုလုံးကို မဖတ်ရှုဘဲ သတင်းခေါင်းစဉ်ကို ဖတ်ရုံဖြင့် သတင်း၏ အဓိကအကြောင်းအရာကို သိရှိနိုင်ရမည်။
၅။ ကြိယာများ အသုံးပြုခြင်း
သတင်းခေါင်းစဉ်တွင် ကြိယာများ အသုံးပြုခြင်းဖြင့် သတင်းကို ပိုမို တက်ကြွပြီး ဆွဲဆောင်မှု ရှိစေနိုင်သည်။ ကြိယာများကို ပစ္စုပ္ပန်ကာလ သို့မဟုတ် အနာဂတ်ကာလတွင် အသုံးပြုခြင်းဖြင့် သတင်းကို ပိုမို လတ်ဆတ်ပြီး အချိန်နှင့် တပြေးညီ ဖြစ်စေနိုင်သည်။
၆။ သတင်းတန်ဖိုးရှိသော အချက်များ ထည့်သွင်းခြင်း
သတင်းခေါင်းစဉ်တွင် သတင်းတန်ဖိုးရှိသော အချက်များဖြစ်သည့် အချိန်နှင့်တပြေးညီမှု၊ နီးစပ်မှု၊ ထင်ရှားကျော်ကြားမှု၊ ပဋိပက္ခ၊ သက်ရောက်မှု၊ လူသားဆန်မှု၊ ထူးခြားမှု စသည်တို့ကို ထည့်သွင်းစဉ်းစားသင့်သည်။
၇။ သတင်းစာပညာ ကျင့်ဝတ် လိုက်နာခြင်း
သတင်းခေါင်းစဉ်သည် သတင်းစာပညာ ကျင့်ဝတ်နှင့်အညီ ရေးသားရမည်။ ခေါင်းစဉ်တွင် လှည့်ဖြားမှု၊ ချဲ့ကားမှု၊ မှားယွင်းသော အချက်အလက်များ ပါဝင်ခြင်း မပြုရပါ။
သတင်းခေါင်းစဉ် ဥပမာများ
- ကောင်းမွန်သော ခေါင်းစဉ် – “မြန်မာ့စီးပွားရေး ၂၀၂၃ တွင် ၅% တိုးတက်မည်ဟု ကမ္ဘာ့ဘဏ် ခန့်မှန်း” (တိကျ၊ ရှင်းလင်း၊ သတင်းအဓိကအချက် ပါဝင်)
- မကောင်းသော ခေါင်းစဉ် – “စီးပွားရေးကောင်းလာမည်” (အဓိပ္ပါယ် မရှင်းလင်း၊ အဓိကအချက် ကင်းမဲ့)
သတင်းခေါင်းစဉ်သည် သတင်းဆောင်းပါးတစ်ပုဒ် အောင်မြင်မှု ရရှိရေးအတွက် အဓိကကျသည်။ ထိရောက်သော သတင်းခေါင်းစဉ် ရေးသားခြင်းဖြင့် စာဖတ်သူများကို ဆွဲဆောင်နိုင်ပြီး သတင်းအချက်အလက်များကို ပိုမို ထိရောက်စွာ ဖြန့်ဖြူးနိုင်မည် ဖြစ်သည်။
သတင်းခေါင်းစဉ် ရေးသားရာတွင် ရှောင်ရန်များ
- Clickbait (ကလစ်ဘိတ်) ခေါင်းစဉ်များကို ရှောင်ကြဉ်ပါ ။Clickbait ခေါင်းစဉ်များသည် လှည့်ဖြားပြီး စာဖတ်သူ၏ မျှော်လင့်ချက်ကို ဖြည့်ဆည်းမပေးသော ခေါင်းစဉ်များ ဖြစ်သည်။
- သတင်းတန်ဖိုးမရှိသော စကားလုံးများ ကို ရှောင်ကြဉ်ပါ။ ဥပမာ – “အံ့သြဖွယ်”၊ “ထိတ်လန့်ဖွယ်” စသည်တို့ ဖြစ်သည်။
- Discriminatory language (ခွဲခြားဆက်ဆံသော ဘာသာစကား) ကို ရှောင်ကြဉ်ပါ။ လူမျိုးရေး၊ ဘာသာရေး၊ လိင်စိတ်ခံယူမှု စသည်တို့ကို ခွဲခြားဆက်ဆံသော စကားလုံးများကို အသုံးမပြုသင့်ပါ။
သတင်းခေါင်းစဉ် ဥပမာများ
- ကောင်းမွန်သော ခေါင်းစဉ် – “မြန်မာ့စီးပွားရေး ၂၀၂၄ ခုနှစ်တွင် ၅% တိုးတက်မည်ဟု ကမ္ဘာ့ဘဏ် ခန့်မှန်း”
- မကောင်းသော ခေါင်းစဉ် – “အံ့သြဖွယ် စီးပွားရေး တိုးတက်မှု!”
သတင်းခေါင်းစဉ် ရေးသားရာတွင် အထက်ပါ နည်းလမ်းများကို လိုက်နာခြင်းဖြင့် စာဖတ်သူ၏ အာရုံကို ဖမ်းစားနိုင်ပြီး ဆောင်းပါးကို ဆက်လက် ဖတ်ရှုလိုစိတ် ဖြစ်ပေါ်စေမည့် ထိရောက်သော ခေါင်းစဉ်များ ရေးသားနိုင်မည် ဖြစ်သည်။
သတင်းစာပညာရပ်ဆိုင်ရာ အသုံးအနှုန်းများ
သတင်းစာပညာရပ်တွင် အသုံးပြုသော အသုံးအနှုန်းများသည် သတင်းရေးသားမှု၊ သတင်းတည်းဖြတ်မှု၊ သတင်းထုတ်လွှင့်မှု လုပ်ငန်းစဉ်များကို နားလည်သဘောပေါက်ရန် အရေးကြီးသည်။ အခြေခံအသုံးအနှုန်းအချို့ကို အောက်ပါအတိုင်း ဖော်ပြထားပါသည်။
သတင်းရေးသားမှုဆိုင်ရာ အသုံးအနှုန်းများ
- Angle (သတင်းထောင့်) ။ သတင်းတစ်ပုဒ်ကို တင်ပြရာတွင် အသုံးပြုသည့် အမြင် သို့မဟုတ် ရှုထောင့်
- Beat (သတင်းကဏ္ဍ) ။ သတင်းစာဆရာတစ်ဦး အဓိက တာဝန်ယူရေးသားသည့် သတင်းအမျိုးအစား
- Byline (သတင်းရေးသူအမည်) ။ သတင်းဆောင်းပါးတစ်ပုဒ်ကို ရေးသားသူ၏ အမည်
- Caption (ဓာတ်ပုံ/ဗီဒီယို ဖော်ပြချက်) ။ ဓာတ်ပုံ သို့မဟုတ် ဗီဒီယိုတစ်ခု၏ အောက်တွင် ရေးသားဖော်ပြထားသော ရှင်းလင်းချက်
- Dateline (သတင်းရေးသားသည့်နေရာ) ။ သတင်းဆောင်းပါးတစ်ပုဒ် ရေးသားသည့် နေရာနှင့် ရက်စွဲ
- Editorial (အယ်ဒီတာ့အာဘော်) ။ သတင်းစာ သို့မဟုတ် မဂ္ဂဇင်းတစ်ခု၏ အယ်ဒီတာအဖွဲ့၏ အမြင်ကို တင်ပြသည့် ဆောင်းပါး
- Exclusive (သီးသန့်သတင်း) ။ အခြားသတင်းဌာနများတွင် မပါဝင်သေးသော သတင်း
- Fact-Checking (အချက်အလက် စစ်ဆေးခြင်း) ။ သတင်းအချက်အလက်များ၏ တိကျမှန်ကန်မှုကို စစ်ဆေးခြင်း
- Feature (သတင်းဆောင်းပါး) ။ သတင်းဖြစ်ရပ်တစ်ခု သို့မဟုတ် လူပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဦးအကြောင်း အသေးစိတ် တင်ပြသည့် ဆောင်းပါး
- Headline (သတင်းခေါင်းစဉ်) ။ သတင်းဆောင်းပါးတစ်ပုဒ်၏ အနှစ်ချုပ်ကို ဖော်ပြသည့် တိုတောင်းသော စာကြောင်း
- Inverted Pyramid (ပြောင်းပြန်ပိရမစ်) ။ အရေးအကြီးဆုံး အချက်အလက်များကို ဦးစွာဖော်ပြပြီး နောက်ဆက်တွဲ အသေးစိတ်အချက်အလက်များကို အစဉ်လိုက်ဖော်ပြသွားသည့် သတင်းရေးသားပုံစံ
- Lead (အဖွင့်) ။ သတင်းဆောင်းပါး၏ ပထမစာပိုဒ် သို့မဟုတ် ပထမစာကြောင်း
- Libel (အသရေဖျက်မှု) ။ မမှန်ကန်သော အချက်အလက်များကို ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခြင်းဖြင့် တစ်စုံတစ်ဦး၏ ဂုဏ်သိက္ခာကို ထိခိုက်စေမှု
- News Peg (သတင်းချိတ်) ။ သတင်းတစ်ပုဒ်ကို လက်ရှိဖြစ်ရပ် သို့မဟုတ် အခြေအနေတစ်ခုနှင့် ဆက်စပ်ပေးသည့် အချက်
- Nut Graph (အနှစ်ချုပ်စာပိုဒ်) ။ သတင်းဆောင်းပါး၏ အဓိကအကြောင်းအရာကို အနှစ်ချုပ်ဖော်ပြသည့် စာပိုဒ်
- Op-ed (ဆန့်ကျင်ဘက်အမြင်) ။ သတင်းစာဆရာမဟုတ်သူ တစ်ဦးဦး၏ အမြင်ကို ဖော်ပြသည့် ဆောင်းပါး
- Source (သတင်းရင်းမြစ်) ။ သတင်းအချက်အလက်များ ပေးထားသူ ပုဂ္ဂိုလ် သို့မဟုတ် အဖွဲ့အစည်း
- Spin (သတင်းလှည့်) ။ သတင်းတစ်ပုဒ်ကို အများပြည်သူ လက်ခံလာအောင် စည်းရုံးသည့် နည်းဗျူဟာ
- Stringer (သတင်းထောက်) ။ သတင်းဌာနတစ်ခုအတွက် အချိန်ပိုင်း သို့မဟုတ် စာချုပ်ဖြင့် သတင်းရေးသားပေးသူ
သတင်းတည်းဖြတ်မှုဆိုင်ရာ အသုံးအနှုန်းများ
- Copy (သတင်းစာမူ) ။ သတင်းစာဆရာ ရေးသားထားသော သတင်းဆောင်းပါး
- Copy Editing (သတင်းစာမူ တည်းဖြတ်ခြင်း) ။ သတင်းစာမူ၏ အမှားအယွင်းများကို ပြင်ဆင်ခြင်း၊ သဒ္ဒါနှင့် စာလုံးပေါင်း အမှားများကို စစ်ဆေးခြင်း
- Editor (အယ်ဒီတာ) ။ သတင်းဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ပေးသူ သို့မဟုတ် သတင်းဌာနတစ်ခုကို ကြီးကြပ်သူ
- Embargo (သတင်းထုတ်ပြန်ချိန်ကန့်သတ်) ။ သတင်းတစ်ပုဒ်ကို သတ်မှတ်ထားသော အချိန်မတိုင်မီ ထုတ်ပြန်ခွင့် မပြုသည့် ကန့်သတ်ချက်
- Kill (သတင်းဖျက်သိမ်း) ။ သတင်းတစ်ပုဒ်ကို ထုတ်ဝေခြင်းမပြုတော့ရန် ဆုံးဖြတ်ခြင်း
- Proofreading (စာစစ်) ။ သတင်းစာမူ၏ အမှားအယွင်းများကို နောက်ဆုံးအကြိမ် စစ်ဆေးခြင်း
သတင်းထုတ်လွှင့်မှုဆိုင်ရာ အသုံးအနှုန်းများ
- Circulation (သတင်းစာ ဖြန့်ချိမှု) ။ သတင်းစာ သို့မဟုတ် မဂ္ဂဇင်းတစ်ခု၏ တစ်နေ့တာ ထုတ်ဝေဖြန့်ချိသည့် စောင်ရေ
- Deadline (နောက်ဆုံးထုတ်ချိန်) ။ သတင်းဆောင်းပါးတစ်ပုဒ် သို့မဟုတ် သတင်းစာတစ်စောင် ပြီးစီးရမည့် နောက်ဆုံးအချိန်
- Masthead (သတင်းစာ ခေါင်းကြီး) ။ သတင်းစာ သို့မဟုတ် မဂ္ဂဇင်းတစ်ခု၏ ပထမစာမျက်နှာပေါ်ရှိ ခေါင်းစီးနေရာ
- News Hole (သတင်းနေရာ) ။ သတင်းစာ သို့မဟုတ် မဂ္ဂဇင်းတစ်ခုတွင် သတင်းဆောင်းပါးများအတွက် ဖယ်ထားပေးသော နေရာ
- Syndication (သတင်းရောင်းခြင်း) ။ သတင်းဆောင်းပါးများ သို့မဟုတ် အခြားမီဒီယာ အကြောင်းအရာများကို အခြားသတင်းဌာနများသို့ ရောင်းချခြင်း
အခြား အသုံးအနှုန်းများ
- Fourth Estate (စတုတ္ထမဏ္ဍိုင်) ။ သတင်းမီဒီယာကို ရည်ညွှန်းသည့် အသုံးအနှုန်း။
စတုတ္ထမဏ္ဍိုင် (Fourth Estate) ဆိုသည်မှာ အစိုးရ၏ အုပ်ချုပ်မှု၊ ဥပဒေပြုမှုနှင့် တရားစီရင်မှု အာဏာသုံးရပ် (Legislative, Executive, Judiciary) နည်းတူ လွတ်လပ်သော စတုတ္ထမြောက် အာဏာတစ်ရပ်အဖြစ် သတင်းမီဒီယာကို တင်စားသတ်မှတ်ခြင်း ဖြစ်သည်။ ပိုမိုလေ့လာရန် - Gotcha Journalism (အမှားဖမ်း သတင်းစာပညာ) ။ နိုင်ငံရေးသမားများ သို့မဟုတ် အများပြည်သူ စိတ်ဝင်စားသူများ၏ အမှားများကို ဖမ်းယူရန် ရည်ရွယ်သည့် သတင်းရေးသားမှု ပုံစံ။
- Yellow Journalism (အရောင်တောက် သတင်းစာပညာ) ။ ခေါင်းစဉ်ကြီးကြီးနှင့် ခံစားချက် နှိုးဆွသော သတင်းများကို အသုံးပြု၍ စာဖတ်သူ ပိုမိုရရှိရန် ရည်ရွယ်သည့် သတင်းစာပညာ ပုံစံ
သတင်းစာပညာရပ်တွင် အသုံးပြုသော အသုံးအနှုန်းများစွာ ရှိသေးသည်။ သတင်းစာပညာကို လေ့လာသူများနှင့် စိတ်ဝင်စားသူများအနေဖြင့် ဤအသုံးအနှုန်းများကို နားလည်သဘောပေါက်ထားခြင်းဖြင့် သတင်းစာပညာလောကကို ပိုမို ကျွမ်းကျင်လာမည် ဖြစ်ပါသည်။
သတင်းရေးသားရာတွင် လိုက်နာရမည့် အခြေခံကျင့်ဝတ်များ
သတင်းစာပညာရှင်များသည် လူ့အဖွဲ့အစည်းအတွင်း အမှန်တရားနှင့် တိကျမှန်ကန်သော သတင်းအချက်အလက်များ ဖြန့်ဝေပေးရန် အရေးပါသော တာဝန်ရှိသည်။ ထို့ကြောင့် သတင်းရေးသားရာတွင် အများပြည်သူ၏ ယုံကြည်မှုနှင့် လေးစားမှုကို ရရှိစေရန် အောက်ပါ အခြေခံကျင့်ဝတ်များကို လိုက်နာရန် အရေးကြီးသည်။
၁။ အမှန်တရားနှင့် တိကျမှန်ကန်မှု
- သတင်းအချက်အလက်များကို စေ့စပ်သေချာစွာ စုံစမ်းစစ်ဆေးပြီးမှ သတင်းရေးသားထုတ်ပြန်ရမည်။
- သတင်းရင်းမြစ်များကို အတည်ပြုပြီး သတင်းအချက်အလက်များ၏ တိကျမှန်ကန်မှုကို သေချာစေရမည်။
- သတင်းတွင် ကိုယ်ရေးကိုယ်တာ ထင်မြင်ယူဆချက်များ မပါဝင်စေရန် သတိပြုရမည်။
- သတင်းတစ်ပုဒ်တွင် အမှားအယွင်းတစ်စုံတစ်ရာ တွေ့ရှိပါက အမြန်ဆုံး ပြန်လည်ပြင်ဆင် ဖော်ပြပေးရမည်။
၂။ ဘက်မလိုက်မှု
- သတင်းရေးသားရာတွင် မည်သည့် ပုဂ္ဂိုလ်၊ အဖွဲ့အစည်း သို့မဟုတ် နိုင်ငံရေးအုပ်စုအပေါ်မျှ ဘက်လိုက်မှု မရှိစေရပါ။
- သတင်းတစ်ပုဒ်ကို တင်ပြရာတွင် မျှတမှုရှိစေရန် အမျိုးမျိုးသော အမြင်များကို ဖော်ပြပေးရမည်။
- သတင်းစာဆရာ ကိုယ်တိုင်၏ ကိုယ်ရေးကိုယ်တာ သဘောထားများသည် သတင်းအပေါ် သက်ရောက်မှု မရှိစေရန် သတိပြုရမည်။
၃။ လွတ်လပ်မှု
- သတင်းစာဆရာများသည် အစိုးရ၊ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းရှင်များ သို့မဟုတ် အခြားသော အဖွဲ့အစည်းများ၏ ဖိအားပေးမှု သို့မဟုတ် လွှမ်းမိုးမှုမှ ကင်းလွတ်စွာ သတင်း ရေးသားနိုင်ရမည်။
- သတင်းဌာနများသည် သတင်းစာဆရာများအား လွတ်လပ်စွာ သတင်းရေးသားနိုင်ရန် အာမခံပေးရမည်။
၄။ လူ့အခွင့်အရေး လေးစားမှု
- သတင်းရေးသားရာတွင် လူတစ်ဦးချင်းစီ၏ လူ့အခွင့်အရေးကို လေးစားရမည်။
- သတင်းဖော်ပြခြင်းဖြင့် တစ်စုံတစ်ဦးအား မလိုအပ်ဘဲ ထိခိုက်နစ်နာမှု မရှိစေရန် သတိပြုရမည်။
- အထူးသဖြင့် ကလေးသူငယ်များ၊ အမျိုးသမီးများနှင့် လူနည်းစုများ၏ အခွင့်အရေးများကို ကာကွယ်စောင့်ရှောက်ရမည်။
၅။ တာဝန်သိမှု
- သတင်းစာဆရာများသည် မိမိတို့၏ လုပ်ရပ်များအပေါ် တာဝန်သိတတ်ရမည်။
- သတင်းဖော်ပြခြင်း၏ အကျိုးဆက်များကို သတိပြုရမည်။
- လူ့အဖွဲ့အစည်းအပေါ် အပျက်သဘောဆောင်သော သက်ရောက်မှုများ မဖြစ်ပေါ်စေရန် သတိပြုရမည်။
၆။ ပွင့်လင်းမြင်သာမှု
- သတင်းစာဆရာများသည် မိမိတို့၏ သတင်းရင်းမြစ်များကို ရနိုင်သလောက် ပွင့်လင်းမြင်သာစွာ ဖော်ပြသင့်သည်။
- သတင်းရယူရာတွင် အသုံးပြုသည့် နည်းလမ်းများကိုလည်း ပွင့်လင်းမြင်သာစွာ ဖော်ပြသင့်သည်။
၇။ သတင်းမီဒီယာ၏ လွတ်လပ်ခွင့်ကို ကာကွယ်ခြင်း
- သတင်းစာဆရာများသည် သတင်းမီဒီယာ၏ လွတ်လပ်စွာ သတင်းရေးသား ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်ကို ကာကွယ်ရမည်။
- အစိုးရ သို့မဟုတ် အခြား အဖွဲ့အစည်းများ၏ သတင်းမီဒီယာအပေါ် ဖိနှိပ်မှုများကို ဆန့်ကျင်ရမည်။
အထက်ဖော်ပြပါ ကျင့်ဝတ်များကို လိုက်နာခြင်းဖြင့် သတင်းစာဆရာများသည် လူ့အဖွဲ့အစည်းအတွင်း ယုံကြည်ရလောက်သော၊ တိကျမှန်ကန်ပြီး ဘက်မလိုက်သော သတင်းများကို ပေးပို့နိုင်မည်ဖြစ်ပြီး ဒီမိုကရေစီစနစ် တည်ဆောက်ရေးတွင် အရေးပါသော အခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်နိုင်မည် ဖြစ်ပါသည်။