သတင်းဗွီဒီယိုဆိုင်ရာ အဓိပ္ပါယ် ဖွင့်ဆိုချက်နှင့် အရေးပါပုံ
သတင်းဗွီဒီယို ဆိုသည်မှာ ဖြစ်ပျက်နေသော သတင်းဖြစ်ရပ် တစ်ခုခုကို မှတ်တမ်းတင် ရိုက်ကူးထားသည့် ဗွီဒီယိုဖြစ်ပြီး သတင်းအချက်အလက်များကို ကြည့်ရှုသူထံ ထိထိရောက်ရောက် ဖော်ပြပေးနိုင်သော အသံနှင့် ရုပ်ပုံ ပေါင်းစပ်ထားသည့် မီဒီယာ အမျိုးအစား ဖြစ်သည်။ သတင်းဗွီဒီယိုများသည် သတင်းစာ၊ မဂ္ဂဇင်း၊ ရုပ်မြင်သံကြား၊ ရေဒီယို၊ အွန်လိုင်း သတင်းဌာနများနှင့် လူမှုကွန်ရက်များတွင် တွင်ကျယ်စွာ ဖော်ပြလေ့ ရှိသည်။
သတင်းဗွီဒီယိုများသည် အောက်ပါ အဓိက အရေးပါသော အခန်းကဏ္ဍများမှ ပါဝင်ပါသည်။
၁။ သတင်းအချက်အလက်များကို ပိုမို ထိထိရောက်ရောက် ဖော်ပြနိုင်ခြင်း
- သတင်းဗွီဒီယိုများသည် သတင်းဖြစ်ရပ်တစ်ခု၏ ဖြစ်စဉ်တစ်ခုလုံးကို ကြည့်ရှုသူများ မျက်ဝါးထင်ထင် မြင်တွေ့နိုင်အောင် ပြသနိုင်သည်။
- သတင်းဖြစ်ရပ်တွင် ပါဝင်သူများ၏ အသံကို ကြားနိုင်ခြင်းဖြင့် ပိုမို လက်တွေ့ကျကျ နားလည်သဘောပေါက်နိုင်စေသည်။
- သတင်းဖြစ်ရပ်၏ နောက်ခံအခြေအနေ၊ ပတ်ဝန်းကျင်ကို ပိုမို ကောင်းမွန်စွာ သိရှိစေနိုင်သည်။
- ထို့ကြောင့် သတင်းဗွီဒီယိုများသည် စာဖတ်သူ သို့မဟုတ် ကြည့်ရှုသူများအား သတင်းဖြစ်ရပ်၏ အနှစ်သာရကို ပိုမို ကောင်းမွန်စွာ နားလည်သဘောပေါက်စေပြီး ပိုမို စိတ်ဝင်စားဖွယ် ဖြစ်စေသည်။
၂။ စိတ်ခံစားမှုနှင့် စာနာမှုကို နှိုးဆွပေးနိုင်ခြင်း
- သတင်းဗွီဒီယိုများသည် ကြည့်ရှုသူများ၏ စိတ်ခံစားမှုကို နှိုးဆွပေးနိုင်ပြီး သတင်းဖြစ်ရပ်၏ လူသားဆန်သော အကျိုးသက်ရောက်မှုကို ပိုမို ကောင်းမွန်စွာ နားလည်သဘောပေါက်စေသည်။
- သဘာဝဘေးအန္တရာယ်၊ စစ်ပွဲ သို့မဟုတ် လူမှုရေးပြဿနာများကဲ့သို့သော သတင်းဖြစ်ရပ်များတွင် သက်ရောက်ခံရသူများ၏ ခံစားချက်ကို ကြည့်ရှုသူများ ကိုယ်တွေ့ ကြုံတွေ့ရသကဲ့သို့ ခံစားနိုင်စေပြီး စာနာမှုနှင့် ကူညီလိုစိတ်များ ဖြစ်ပေါ်စေသည်။
၃။ သတင်းဖြစ်ရပ်များကို မှတ်တမ်းတင်ခြင်း
- သတင်းဗွီဒီယိုများသည် သမိုင်းဝင်ဖြစ်ရပ်များ၊ အရေးပါသော အခိုက်အတန့်များနှင့် လူ့အဖွဲ့အစည်း၏ ပြောင်းလဲမှုများကို မှတ်တမ်းတင်ရာတွင် အရေးပါသော အခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်သည်။
- ၎င်းတို့သည် အချိန်ကာလတစ်ခု၏ ထင်ဟပ်မှုကို ပေးစွမ်းနိုင်ပြီး နောင်လာနောက်သားများအတွက် အဖိုးမဖြတ်နိုင်သော မှတ်တမ်းများ ဖြစ်လာသည်။
၎။ သတင်းမီဒီယာ၏ ဆွဲဆောင်အားကို မြှင့်တင်ပေးခြင်း
- သတင်းဗွီဒီယိုများသည် သတင်းမီဒီယာ၏ ဆွဲဆောင်အားကို မြှင့်တင်ပေးပြီး ကြည့်ရှုသူများကို ပိုမို ဆွဲဆောင်နိုင်စေပါသည်။
- သတင်းမီဒီယာအား ပိုမို ယုံကြည်စိတ်ချရမှု ရှိစေပြီး သတင်းအချက်အလက်များကို ပိုမို ထိရောက်စွာ ပေးပို့နိုင်စေသည်။
အထက်ပါ အချက်များအရ သတင်းဗွီဒီယိုသည် သတင်းပညာရပ်တွင် အရေးပါသော အခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်ကြောင်း သိရှိနိုင်ပါသည်။
သတင်းဗွီဒီယိုနှင့် အခြားဗွီဒီယို အမျိုးအစားများ၏ ကွဲပြားခြားနားချက်များ
သတင်းဗွီဒီယိုနှင့် အခြားဗွီဒီယိုအမျိုးအစားများသည် ရည်ရွယ်ချက်၊ အကြောင်းအရာ၊ ပုံဖော်မှုနှင့် နည်းစနစ်ပိုင်းတို့တွင် ကွဲပြားခြားနားမှုများရှိပါသည်။ အဓိက ကွဲပြားခြားနားချက်များမှာ အောက်ပါအတိုင်း ဖြစ်ပါသည်။
၁။ ရည်ရွယ်ချက်
- သတင်းဗွီဒီယို: သတင်းဖြစ်ရပ် သို့မဟုတ် ဆောင်းပါးတစ်ပုဒ်၏ အဓိကအချက်ကို ဖော်ပြရန်၊ သတင်းအချက်အလက်များကို ထိရောက်စွာ ဖြည့်ဆည်းပေးရန် ရည်ရွယ်သည်။ သတင်းဗွီဒီယိုသည် ရုပ်မြင်သံကြား၊ အွန်လိုင်းသတင်းများ သို့မဟုတ် လူမှုကွန်ရက်များတွင် ဖော်ပြလေ့ရှိသည်။
- အခြားဗွီဒီယိုအမျိုးအစားများ: အနုပညာဖန်တီးမှု၊ စီးပွားဖြစ်ကြော်ငြာ၊ မှတ်တမ်းတင်ရန်၊ ကိုယ်ရေးကိုယ်တာအမှတ်တရ သို့မဟုတ် အခြားသီးသန့်ရည်ရွယ်ချက်များအတွက် ရိုက်ကူးလေ့ရှိသည်။ ဥပမာ – ရုပ်ရှင်၊ တီဗီဇာတ်လမ်းတွဲ၊ ဂီတဗွီဒီယို၊ ကိုယ်ရေးမှတ်တမ်းဗီဒီယို၊ သင်ကြားရေးဗွီဒီယို။
၂။ အကြောင်းအရာ
- သတင်းဗွီဒီယို: သတင်းနှင့် ဆက်စပ်သော အကြောင်းအရာများဖြစ်သည့် သဘာဝဘေးအန္တရာယ်များ၊ နိုင်ငံရေးဖြစ်ရပ်များ၊ လူမှုရေးပြဿနာများ၊ အားကစားပွဲများ၊ ယဉ်ကျေးမှုပွဲတော်များ အစရှိသည်တို့ကို အဓိကထား ရိုက်ကူးသည်။
- အခြားဗွီဒီယိုအမျိုးအစားများ: ဇာတ်လမ်း၊ ဟာသ၊ အချစ်၊ သည်းထိတ်ရင်ဖို၊ စိတ်ကူးယဉ်၊ အတ္ထုပ္ပတ္တိ စသည့် ကျယ်ပြန့်သော အကြောင်းအရာများကို ရိုက်ကူးနိုင်သည်။
၃။ ပုံဖော်မှု
- သတင်းဗွီဒီယို: ဖြစ်ရပ်၏ အဓိကအချက်ကို ပေါ်လွင်စေရန်၊ ကြည့်ရှုသူ၏ အာရုံကို ဖမ်းစားနိုင်ရန်နှင့် သတင်း၏ ဆိုလိုရင်းကို အထောက်အကူပြုစေရန် ပုံဖော်သည်။ သတင်းဗွီဒီယိုသည် တိကျပြတ်သားပြီး အမှန်တရားကို ထင်ဟပ်စေရမည်။ ရိုက်ချက်များကို တိုတောင်းသေချာစွာ စီစဉ်ပြီး အချက်အလက်ပေးမှုကို အဓိကထားသည်။
- အခြားဗွီဒီယိုအမျိုးအစားများ: အနုပညာသဘောအရ လှပစေရန်၊ စိတ်ကူးစိတ်သန်းကို ဖော်ကျူးရန် သို့မဟုတ် ကြော်ငြာသည့် ထုတ်ကုန်၏ အားသာချက်ကို ပေါ်လွင်စေရန် ပုံဖော်သည်။ အခြားဗွီဒီယိုများတွင် ဖန်တီးသူ၏ တီထွင်ဖန်တီးနိုင်စွမ်းနှင့် အမြင်ကို ပိုမို အလေးပေးသည်။ ရိုက်ချက်များသည် ရှည်လျားနိုင်ပြီး ဇာတ်လမ်း တည်ဆောက်မှုကို အဓိကထားသည်။
၎။ နည်းစနစ်ပိုင်း
- သတင်းဗွီဒီယို: သတင်းဖြစ်ရပ်များသည် မမျှော်လင့်ဘဲ ဖြစ်ပေါ်လာတတ်သောကြောင့် အချိန်နှင့်တပြေးညီ ရိုက်ကူးရန် လိုအပ်သည်။ ထို့ကြောင့် သတင်းဗွီဒီယို ရိုက်ကူးသူများသည် ကင်မရာနှင့် နည်းပညာကို ကျွမ်းကျင်စွာ ကိုင်တွယ်တတ်ရန် လိုအပ်သည်။ တည်းဖြတ်မှုမှာလည်း မြန်ဆန်ပြီး အချက်အလက် တိကျမှုကို အဓိကထားရသည်။
- အခြားဗွီဒီယိုအမျိုးအစားများ: ဗွီဒီယိုရိုက်ကူးမည့် အကြောင်းအရာနှင့် ပုံစံပေါ်မူတည်၍ ကင်မရာ ရွေးချယ်မှု၊ အလင်းအမှောင် ချိန်ညှိမှု၊ နောက်ခံပြင်ဆင်မှု အစရှိသည်တို့ကို စိတ်ကြိုက် ပြင်ဆင်နိုင်သည်။ တည်းဖြတ်သည့်အပိုင်းတွင်လည်း အချိန်ပေး၍ အသေးစိတ် ပြုလုပ်နိုင်သည်။
အထက်ပါ အချက်များအပြင် သတင်းဗွီဒီယိုသည် ကျင့်ဝတ်နှင့် ညီညွတ်ရမည်၊ အမှန်တရားကို ဖော်ပြရမည် စသည့် ကန့်သတ်ချက်များလည်း ရှိပါသည်။ အခြားဗွီဒီယိုအမျိုးအစားများတွင်မူ ဖန်တီးသူ၏ စိတ်ကူးနှင့် အမြင်ကို ပိုမို လွတ်လပ်စွာ ဖော်ကျူးခွင့် ရှိပါသည်။
သတင်းဗွီဒီယိုတွင် လိုအပ်သော အရည်အသွေးများ
သတင်းဗွီဒီယိုသည် သတင်းဖြစ်ရပ်တစ်ခု၏ အနှစ်သာရကို အကောင်းဆုံး ဖော်ပြပေးနိုင်ရန် အရေးကြီးသော အခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်သည်။ ထိရောက်သော သတင်းဗွီဒီယိုတစ်ခု ဖြစ်လာစေရန် အောက်ပါ အရည်အသွေးများ လိုအပ်ပါသည်။
၁။ သတင်းပေးနိုင်မှု (Informative)
- သတင်းဖြစ်ရပ်၏ အဓိကအချက်ကို တိကျစွာ ဖော်ပြနိုင်ရမည်။
- ဖြစ်ရပ်၏ အနှစ်သာရကို ကြည့်ရှုသူများ ချက်ချင်း နားလည်သဘောပေါက်စေနိုင်ရမည်။
- ဗွီဒီယိုတစ်ခုတည်းဖြင့် ဖြစ်ရပ်၏ နောက်ခံအကြောင်းအရာ၊ အချိန်ကာလ၊ နေရာဒေသနှင့် ပတ်သက်သော အချက်အလက်များကို သိရှိနိုင်ရမည်။
- သတင်းဖြစ်ရပ်ကို မတူညီသော ရှုထောင့်များမှ ပြသနိုင်ရန် မတူညီသော ရိုက်ချက်များ (wide shot, medium shot, close-up) ကို အသုံးပြုပါ။
- သတင်းဖြစ်ရပ်တွင် ပါဝင်သူများ၏ စကားသံ (soundbite) များကို ထည့်သွင်းပါ။
၂။ ဆွဲဆောင်မှုရှိမှု (Compelling)
- ကြည့်ရှုသူ၏ အာရုံကို ဖမ်းစားနိုင်သော ပုံဖော်မှု နှင့် အကြောင်းအရာ တင်ဆက်မှု ရှိသင့်သည်။
- စိတ်ဝင်စားဖွယ် ကောင်းသော အကြောင်းအရာ သို့မဟုတ် မြင်ကွင်းကို ရွေးချယ်ရိုက်ကူးထားရမည်။
- အလင်းအမှောင်၊ အရောင်အသွေး စသည်တို့ကို ထိရောက်စွာ အသုံးပြုထားရမည်။
- ကင်မရာ ရွေ့လျားပုံများကို အသုံးပြု၍ ဗွီဒီယိုကို ပိုမို ဆွဲဆောင်မှု ရှိစေပါ။
၃။ ပီပြင်မှု (Well-composed)
- ဗွီဒီယို၏ အခြေခံအစိတ်အပိုင်းများဖြစ်သည့် ရိုက်ချက် (Shot)၊ အလင်းအမှောင် (Lighting)၊ ဖွဲ့စည်းပုံ (Composition) နှင့် အကြောင်းအရာတို့ ဟန်ချက်ညီစွာ ပေါင်းစပ်ထားရမည်။
- အသံသည် ရုပ်ပုံနှင့် ကိုက်ညီမှု ရှိရမည်။
- တည်းဖြတ်မှုသည် ချောမွေ့ပြီး ကြည့်ရှုသူအား ဇာတ်လမ်း နားလည်စေရန် အထောက်အကူ ပြုရမည်။
၎။ အခြားအရည်အသွေးများ
- မှန်ကန်မှု။ သတင်းဗွီဒီယိုသည် အမှန်တရားကို ထင်ဟပ်စေရမည်။ ဗွီဒီယို၏ အနှစ်သာရကို ပြောင်းလဲစေမည့် တည်းဖြတ်မှုများကို ရှောင်ကြဉ်ရမည်။
- သက်ဆိုင်မှု။ သတင်းဖြစ်ရပ်နှင့် သက်ဆိုင်သော ဗွီဒီယိုများကိုသာ ရိုက်ကူးသင့်သည်။
- အချိန်နှင့်တပြေးညီဖြစ်မှု။ သတင်းဖြစ်ရပ်များသည် အချိန်နှင့်အမျှ ပြောင်းလဲနေသောကြောင့် ဗွီဒီယိုများကို အချိန်မီ ဖြန့်ဝေနိုင်ရန် အရေးကြီးသည်။
- ကျင့်ဝတ်နှင့် ညီညွတ်မှု။ ဗွီဒီယိုရိုက်ကူးရာတွင် လူ့အခွင့်အရေးနှင့် သီးသန့်တည်ရှိမှုကို လေးစားရမည်။
အထက်ဖော်ပြပါ အရည်အသွေးများနှင့် ညီညွတ်သော သတင်းဗွီဒီယိုများသည် သတင်းမီဒီယာတွင် အရေးပါသော အခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်ကာ ကြည့်ရှုသူများအား သတင်းဖြစ်ရပ်များကို ပိုမို နားလည်သဘောပေါက်စေပြီး လူ့အဖွဲ့အစည်းအတွင်း ပြောင်းလဲမှုကို ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်သည်။
သတင်းဗွီဒီယို ရိုက်ကူးရာတွင် လိုက်နာရမည့် အကျင့်ဝတ်များ
သတင်းဗွီဒီယို ရိုက်ကူးသူများသည် လွတ်လပ်စွာ သတင်းရယူပိုင်ခွင့် ရှိသော်လည်း လိုက်နာရမည့် အကျင့်ဝတ်များ ရှိပါသည်။ အောက်ပါတွင် သတင်းဗွီဒီယို ရိုက်ကူးရာတွင် လိုက်နာရမည့် အကျင့်ဝတ်များကို ဖော်ပြထားပါသည်။
၁။ အမှန်တရားနှင့် ကိုက်ညီမှု (Truth and Accuracy)
- ဗွီဒီယိုတွင် ဖြစ်ရပ်မှန်ကိုသာ ပြသရမည်။ ဖြစ်ရပ်၏ အစီအစဉ်အတိုင်း ရိုက်ကူးပြီး တည်းဖြတ်ရာတွင်လည်း အမှန်တရားကို မပျက်ယွင်းစေရန် သတိပြုရမည်။
- သတင်းရင်းမြစ်များကို စိစစ်ပြီး အတည်ပြုပြီးမှသာ အသုံးပြုရမည်။
- ထင်မြင်ယူဆချက်များကို သတင်းအချက်အလက်များနှင့် ရောထွေးခြင်း မပြုရ။
၂။ ဘက်မလိုက်မှု (Impartiality)
- သတင်းဖြစ်ရပ်ကို ဘက်လိုက်မှုမရှိဘဲ တင်ပြရမည်။
- အားလုံးပါဝင်သော သက်ဆိုင်သူများ၏ အမြင်ကို တင်ပြရန် ကြိုးစားရမည်။
- မိမိ၏ ကိုယ်ရေးကိုယ်တာ ထင်မြင်ယူဆချက်များကို ဗွီဒီယိုတွင် မထည့်သွင်းရ။
၃။ လူသားဆန်မှု (Humanity)
- သတင်းဖြစ်ရပ်တွင် ပါဝင်သူများ၏ ဂုဏ်သိက္ခာနှင့် လူ့အခွင့်အရေးများကို လေးစားရမည်။
- အကြမ်းဖက်မှု၊ ညှဉ်းပန်းနှိပ်စက်မှု သို့မဟုတ် လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာ အကြမ်းဖက်မှုများကို ပြသသည့် ဗွီဒီယိုများကို ရိုက်ကူးခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ရမည်။
- ကလေးများ၊ အမျိုးသမီးများနှင့် ದುರ್ဘလ အုပ်စုများကို အထူး ကာကွယ်စောင့်ရှောက်ရမည်။
၎။ ကိုယ်ရေးကိုယ်တာ (Privacy)
- ဓာတ်ပုံရိုက်ခံရသူ၏ ခွင့်ပြုချက်မရှိဘဲ ၎င်းတို့၏ ပုဂ္ဂိုလ်ရေးကို ထိခိုက်စေမည့် ဗွီဒီယိုများကို ရိုက်ကူးခြင်းနှင့် ဖြန့်ဝေခြင်း မပြုရ။
- သီးသန့် နေရာများတွင် ခွင့်ပြုချက်မရှိဘဲ ဗွီဒီယို ရိုက်ကူးခြင်း မပြုရ။
၅။ တာဝန်ယူမှု (Accountability)
- သတင်းဗွီဒီယို ရိုက်ကူးသူများသည် မိမိတို့၏ အလုပ်အပေါ် တာဝန်ယူမှု၊ တာဝန်ခံမှု ရှိရမည်။
- မိမိ၏ ဗွီဒီယိုသည် လူမှုအသိုင်းအဝိုင်းအပေါ် မည်သို့ သက်ရောက်မှု ရှိနိုင်သည်ကို သတိပြုရမည်။
- မှားယွင်းသော သတင်းဖော်ပြမှုများအတွက် တာဝန်ယူ တောင်းပန်ရန် အသင့်ရှိရမည်။
အထက်ပါ အကျင့်ဝတ်များကို လိုက်နာခြင်းဖြင့် သတင်းဗွီဒီယို ရိုက်ကူးသူများသည် လူ့အဖွဲ့အစည်းအတွက် အကျိုးရှိသော၊ ယုံကြည်စိတ်ချရသော သတင်းများကို ထုတ်လုပ် ဖြန့်ဝေနိုင်မည် ဖြစ်ပါသည်။