5W1H ဖြင့် သင်သိထားရမည့် အချက်များ
ယနေ့ခေတ် အချက်အလက်များ ပြည့်နှက်နေပြီး အရှိန်အဟုန်ဖြင့် ပြောင်းလဲနေသော ကမ္ဘာကြီးတွင် သတင်းများကို ဖတ်ရှုခြင်းသည် ခက်ခဲလာနိုင်ပါသည်။ များပြားလှသော ခေါင်းစဉ်များသည် ကျွန်ုပ်တို့၏ အာရုံစိုက်မှုကို ပလက်ဖောင်းအများအပြားတွင် အပြိုင်အဆိုင် ရယူရန် ကြိုးစားနေချိန်တွင်၊ မည်သည့်အရာဖြစ်ပျက်နေသည်ကိုသာမက အဘယ်ကြောင့်နှင့် မည်သို့အရေးကြီးသည်ကို နားလည်ရန် အထောက်အကူဖြစ်စေမည့် ထိရောက်သော သတင်းဖတ်ရှုမှု အလေ့အထများကို ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်စေရန် အရေးကြီးပါသည်။ သင့်သတင်းစားသုံးမှုကို မြှင့်တင်ရန် အကောင်းဆုံးနည်းလမ်းတစ်ခုမှာ 5W1H နည်းလမ်းကို အသုံးပြုခြင်းဖြစ်ပြီး၊ ၎င်းသည် Who (ဘယ်သူ)၊ What (ဘာ)၊ When (ဘယ်အချိန်)၊ Where (ဘယ်နေရာ)၊ Why (ဘာကြောင့်) နှင့် How (ဘယ်လို) ကို ကိုယ်စားပြုပါသည်။ ဤချဉ်းကပ်မှုသည် ဇာတ်လမ်းတစ်ပုဒ်ကို ပိုင်းခြားစိတ်ဖြာရန်၊ အဓိကအချက်များကို နားလည်သဘောပေါက်စေပြီး သတင်းများအကြောင်း ကောင်းမွန်စွာ နားလည်မှု ရရှိစေရန် စာဖတ်သူများကို ကူညီပေးသည်။
ဤဆောင်းပါးတွင် 5W1H မူဘောင်ကို အသုံးချခြင်းဖြင့် သတင်းများကို မည်သို့ထိရောက်စွာ ဖတ်ရှုရမည်နှင့် သတင်းအမှား သို့မဟုတ် ဘက်လိုက်မှု၏ သားကောင်မဖြစ်ဘဲ သတင်းအချက်အလက်များ ရရှိနေစေရန် သတိပြုသင့်သည့်အချက်များကို ဆွေးနွေးပါမည်။
5W1H ဆိုတာ ဘာလဲ?
5W1H ဆိုသည်မှာ မည်သည့်ဖြစ်ရပ် သို့မဟုတ် ပြဿနာနှင့်ပတ်သက်၍ အရေးကြီးဆုံးမေးခွန်းများကို ဖြေဆိုနိုင်သည့် နည်းလမ်းဖြင့် သတင်းအချက်အလက်များကို ဖွဲ့စည်းရန် အသုံးပြုသည့် သတင်းစာဆရာများ၏ ကိရိယာတစ်ခုဖြစ်သည်။ ဤနည်းလမ်းသည် သတင်းများသည် ဖြစ်ရပ်များ၏ အပြည့်အစုံခြုံငုံသုံးသပ်ချက်ကို ပေးစွမ်းကြောင်းနှင့် စာဖတ်သူများ ၎င်းတို့ စားသုံးသော သတင်းအချက်အလက်များကို ဝေဖန်ပိုင်းခြား သုံးသပ်နိုင်ရန် ကူညီပေးသည်။ 5W1H မူဘောင်ကို အောက်ပါအတိုင်း ပိုင်းခြားနိုင်ပါသည်။
- Who: ဇာတ်လမ်းတွင် ပါဝင်သူများကို ဖော်ထုတ်သည်။
- What: ဖြစ်ပျက်ခဲ့ရာများကို ဖော်ပြသည်။
- When: အဖြစ်အပျက် ဖြစ်ပွားခဲ့သည့် အချိန်ကို သတ်မှတ်ပေးသည်။
- Where: အဖြစ်အပျက် ဖြစ်ပွားခဲ့သည့် နေရာကို ဖော်ပြသည်။
- Why: အဖြစ်အပျက် သို့မဟုတ် ပြဿနာ၏ နောက်ကွယ်ရှိ အကြောင်းရင်းများကို ရှင်းပြသည်။
- How: အဖြစ်အပျက် မည်သို့ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သည် သို့မဟုတ် ပြဿနာ မည်သို့ ဖြစ်ပေါ်လာသည်ကို အသေးစိတ် ဖော်ပြသည်။
ဤမူဘောင်ကို သတင်းများကို ပိုမိုထိရောက်စွာ ဖတ်ရှုရန် မည်သို့အသုံးချရမည်ကို ကြည့်ကြပါစို့။
Who: ဘယ်သူ ပါဝင်သလဲ?
သတင်းဖတ်သည့်အခါ ပထမဆုံး ထည့်သွင်းစဉ်းစားရမည့်အချက်မှာ ဇာတ်လမ်းတွင် ပါဝင်သူ ဖြစ်သည်။ ၎င်းတွင် နိုင်ငံရေးသမားများ၊ အစိုးရအရာရှိများ၊ ကုမ္ပဏီများ သို့မဟုတ် သာမန်လူများကဲ့သို့ အဓိကပုဂ္ဂိုလ်များ ပါဝင်နိုင်သည်။ အဓိကကစားသမားများကို ဖော်ထုတ်ခြင်းဖြင့် အဖြစ်အပျက်၏ အရေးပါမှုနှင့် ၎င်း၏ ဖြစ်နိုင်ချေရှိသော သက်ရောက်မှုများကို နားလည်သဘောပေါက်စေသည်။
ဥပမာအားဖြင့်၊ ဥပဒေသစ်တစ်ရပ် အတည်ပြုပြဌာန်းခြင်းဆိုင်ရာ သတင်းကို သင်ဖတ်ရှုနေပါက၊ သင့်ကိုယ်သင် မေးပါ-
- ဥပဒေကို ဘယ်သူက အဆိုပြုတာလဲ။
- ဘယ်သူတွေ ဒီဥပဒေရဲ့ သက်ရောက်မှုကို ခံရမှာလဲ။
- ဘယ်သူက ဒီကိစ္စကို သတင်းပေးနေတာလဲ။
ပါဝင်သူများကို နားလည်ခြင်းဖြင့် ဇတ်လမ်း၏ ဆက်စပ်မှုနှင့် အကျိုးဆက်များကို ပိုမိုရှင်းလင်းစွာ မြင်ယောင်စေမည်ဖြစ်သည်။
What: ဘာဖြစ်ခဲ့တာလဲ?
‘ဘာ’ အစိတ်အပိုင်းသည် သတင်း၏ အဓိကအချက်ဖြစ်သည်။ ဤသည်မှာ အတိအကျ ဖြစ်ပျက်ခဲ့ရာများဆိုင်ရာ မေးခွန်းကို ဖြေကြားပေးသည်။ ၎င်းသည် နိုင်ငံရေးဆုံးဖြတ်ချက်၊ သဘာဝဘေးအန္တရာယ်၊ သိသာထင်ရှားသော နည်းပညာတိုးတက်မှု သို့မဟုတ် စီးပွားရေးပြောင်းလဲမှု တစ်ခုခု ဖြစ်နိုင်သည်။ ဇာတ်လမ်း၏ ဤအပိုင်းကို ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာသည့်အခါ အောက်ပါအချက်များကို အာရုံစိုက်ပါ။
- အဓိကဖြစ်ရပ် သို့မဟုတ် သတင်းပေးပို့နေသော ပြဿနာ။
- ပြုလုပ်ခဲ့သော လုပ်ရပ်များ သို့မဟုတ် ဆုံးဖြတ်ချက်များ။
- ဖြစ်ပျက်ခဲ့ရာများကို ရှင်းလင်းစေသော အဓိက အသေးစိတ်အချက်များ။
ဥပမာအားဖြင့်၊ ဇာတ်လမ်းသည် အဓိကဆန္ဒပြပွဲတစ်ခုအကြောင်းဖြစ်ပါက၊ သင်သိလိုမည်မှာ-
- ဆန္ဒပြပွဲကို ဘာက ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့တာလဲ။
- ဆန္ဒပြသူများ၏ တောင်းဆိုချက်များက ဘာတွေလဲ။
- တုံ့ပြန်မှုအနေဖြင့် မည်သည့်လုပ်ရပ်များ ဆောင်ရွက်နေသနည်း။
ဖြစ်ပျက်ခဲ့ရာများကို သိရှိခြင်းဖြင့် သတင်း၏ အခြေခံအချက်ကို သင်နားလည်ကြောင်း သေချာစေသည်။
When: ဘယ်အချိန်မှာ ဖြစ်ခဲ့တာလဲ?
သတင်းနှင့်ပတ်သက်လာလျှင် အချိန်က အရေးကြီးသည်။ အဖြစ်အပျက်တစ်ခု ဖြစ်ပွားခဲ့သည့်အချိန်ကို နားလည်ခြင်းသည် အခြေအနေအရ ၎င်းကို နားလည်ရန် အရေးကြီးပါသည်။ သတင်းသည် လက်ငင်းဖြစ်နိုင်သည်၊ အချိန်နှင့်တပြေးညီ ဖြစ်ပေါ်နေသည် သို့မဟုတ် ရေရှည်ကြာရှည် ပြဿနာများကို ထင်ဟပ်စေနိုင်သည်။
- အဖြစ်အပျက် ဘယ်အချိန်မှာ ဖြစ်ပွားခဲ့တာလဲ။ မကြာသေးမီကလား ဒါမှမဟုတ် ပိုကြီးတဲ့ ဖြစ်ပွားနေဆဲ ဇာတ်လမ်းရဲ့ အစိတ်အပိုင်းလား။
- ဇာတ်လမ်းအတွက် အရေးကြီးသော မကြာမီရောက်လာမည့် ရက်စွဲများ ရှိပါသလား (ဥပမာ ရွေးကောက်ပွဲများ၊ နောက်ဆုံးရက်များ၊ နှစ်ပတ်လည်များ)။
သတင်း ဖြစ်ပွားခဲ့သည့်အချိန်ကို သိရှိခြင်းဖြင့် ၎င်း၏ ဆက်စပ်မှုနှင့် ပိုမိုကျယ်ပြန့်သော အဖြစ်အပျက်များ၏ အချိန်ဇယားတွင် မည်သို့ကိုက်ညီသည်ကို နားလည်သဘောပေါက်စေသည်။
Where: ဘယ်နေရာမှာ ဖြစ်ခဲ့တာလဲ?
‘ဘယ်နေရာ’ အပိုင်းက အဖြစ်အပျက်ရဲ့ တည်နေရာကို ပြောပြပါတယ်။ တစ်ခုခု ဘယ်မှာ ဖြစ်ခဲ့တယ်ဆိုတာ သိရင် အထူးသဖြင့် သင် မရင်းနှီးတဲ့ ဒေသ တစ်ခုဆိုရင် သူ့ရဲ့ အရေးပါမှုကို နားလည်ဖို့ ကူညီပေးနိုင်ပါတယ်။
- ဒီအဖြစ်အပျက် ဘယ်မှာ ဖြစ်ပွားခဲ့တာလဲ။
- ဒီတည်နေရာက ဒီဇာတ်လမ်းအတွက် အရေးပါသလား။
- တည်နေရာက အဖြစ်အပျက် ဒါမှမဟုတ် ပြဿနာကို ဘယ်လို လွှမ်းမိုးသလဲ။
ဥပမာအားဖြင့် သဘာဝဘေးအန္တရာယ် တစ်ခုအကြောင်း သတင်းဖတ်နေမယ်ဆိုရင် ဘယ်မှာ ဖြစ်ခဲ့တယ်ဆိုတာ နားလည်မှုက ဒေသခံလူဦးရေနဲ့ ဂေဟစနစ်တွေအပေါ် သူ့ရဲ့ ဖြစ်နိုင်ခြေ အကျိုးသက်ရောက်မှုကို တိုင်းတာဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။
Why: ဘာကြောင့် ဖြစ်ခဲ့တာလဲ?
သတင်းစားသုံးမှုရဲ့ အရေးအကြီးဆုံး အချက်တွေထဲက တစ်ခုက တစ်ခုခု ဘာကြောင့် ဖြစ်ခဲ့တာလဲ ဆိုတာကို နားလည်ဖို့ပါ။ ‘ဘာကြောင့်’ ဆိုတာက အဖြစ်အပျက်ရဲ့ နောက်ကွယ်က အခြေအနေနဲ့ အကြောင်းပြချက်ကို ပေးစွမ်းပြီး ပိုကြီးတဲ့ ရှုထောင့်ကို နားလည်ဖို့ ကူညီပေးပါတယ်။
- ဒီအဖြစ်အပျက် ဘာကြောင့် ဖြစ်ပွားခဲ့တာလဲ။
- အခြေခံအကြောင်းတရားတွေ ဒါမှမဟုတ် လှုံ့ဆော်မှုတွေက ဘာတွေလဲ။
- အဖြစ်အပျက်ရဲ့ နောက်ကွယ်မှာ သမိုင်းကြောင်း၊ နိုင်ငံရေး ဒါမှမဟုတ် လူမှုရေးဆိုင်ရာ အကြောင်းတရားတွေ ရှိသလား။
ဥပမာအားဖြင့် နှစ်နိုင်ငံကြား ပဋိပက္ခတစ်ခုအကြောင်း သတင်းဖတ်နေမယ် ဆိုရင် ပဋိပက္ခ ဘာကြောင့် ဖြစ်ပွားခဲ့တာလဲ ဆိုတာ နားလည်ဖို့က – သမိုင်းကြောင်းဆိုင်ရာ တင်းမာမှုတွေ၊ စီးပွားရေး အပြိုင်အဆိုင် လုပ်ဆောင်မှုတွေ ဒါမှမဟုတ် နိုင်ငံရေး ကွဲပြားမှုတွေကြောင့်ပဲ ဖြစ်ဖြစ် – အခြေအနေကို ပိုမိုကောင်းမွန်စွာ နားလည်သဘောပေါက်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။
How: ဘယ်လို ဖြစ်ခဲ့တာလဲ?
နောက်ဆုံးအနေနဲ့ အဖြစ်အပျက် ဒါမှမဟုတ် ပြဿနာ ဘယ်လို ဖြစ်ပေါ်လာတယ် ဆိုတာက ဇာတ်လမ်းရဲ့ ယန္တရားကို နားလည်ဖို့ အရေးကြီးပါတယ်။ အဖြစ်အပျက်တွေက ရှင်းရှင်းလင်းလင်း ရှားပါးတာကြောင့် ဒီနေရာမှာ ရှုပ်ထွေးမှုတွေ အများဆုံး ဖြစ်တတ်ပါတယ်။
- ဒီအဖြစ်အပျက် ဘယ်လို ဖြစ်လာတာလဲ။
- အဓိက ပါဝင်သူတွေ ဘယ်လို ပါဝင်ပတ်သက်နေကြသလဲ။
- အကျိုးဆက်တွေ ဘယ်လို ဖြစ်ပေါ်နေသလဲ။
ဥပမာအားဖြင့် သတင်းက ဆေးဘက်ဆိုင်ရာ သုတေသနမှာ တိုးတက်မှုတစ်ခု အကြောင်း ဖြစ်မယ်ဆိုရင် ဒီတွေ့ရှိမှုကို ဘယ်လို လုပ်ခဲ့တာလဲ၊ ဘယ်နည်းလမ်းတွေ သုံးခဲ့တာလဲ၊ အနာဂတ်မှာ ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှုကို ဘယ်လို သက်ရောက်မှု ရှိနိုင်မလဲ ဆိုတာ သိချင်နိုင်ပါတယ်။
သတင်းဖတ်ရှုခြင်းအတွက် အပိုအကြံပြုချက်များ
5W1H မူဘောင်က အစွမ်းထက်တဲ့ ကိရိယာတစ်ခု ဖြစ်ပေမယ့် သတင်းဖတ်တဲ့အခါ သတိထားရမယ့် အပိုအကြံပြုချက်တွေလည်း ရှိပါတယ်။
သတင်းရင်းမြစ်များစွာကို ဖတ်ရှုခြင်းပြုလုပ်ပါ။
သတင်းဌာန တစ်ခုတည်းကိုပဲ အားမကိုးပါနဲ့။ မတူညီတဲ့ မီဒီယာ အဖွဲ့အစည်းတွေက ဇာတ်လမ်းတွေကို မတူညီတဲ့ ရှုထောင့်တွေကနေ သတင်းပေးပို့လေ့ ရှိပြီး တစ်ခါတလေ နိုင်ငံရေး ဒါမှမဟုတ် အကျိုးစီးပွား လွှမ်းမိုးမှုတွေ ရှိတတ်ပါတယ်။ မတူညီတဲ့ ရှုထောင့်တွေနဲ့ အထူးသဖြင့် ရင်းမြစ် အများအပြားကို ဖတ်ရှုခြင်းအားဖြင့် ပြဿနာတစ်ခုရဲ့ ပိုပြီး ဟန်ချက်ညီတဲ့ နားလည်မှုကို တည်ဆောက်နိုင်မှာ ဖြစ်ပါတယ်။
ဘက်လိုက်မှုကို သတိပြုပါ။
သတင်းဌာနတွေမှာ ဘက်လိုက်မှုတွေ ရှိတတ်ပါတယ်၊ ရှင်းရှင်းလင်းလင်း ဒါမှမဟုတ် သိမ်မွေ့တဲ့ ဘက်လိုက်မှုတွေ ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ ဒါကို အသိအမှတ်ပြုခြင်းက တင်ပြထားတဲ့ သတင်းအချက်အလက်ကို ဝေဖန်ပိုင်းခြား သုံးသပ်ဖို့ ကူညီပေးနိုင်ပါတယ်။ စိတ်ခံစားမှုနဲ့ ဆက်စပ်နေတဲ့ စကားလုံးတွေ ဒါမှမဟုတ် အချက်အလက်တွေကို ရွေးချယ်ပြီး ထုတ်နုတ်မပြတာမျိုး ဘက်လိုက်မှုကို ညွှန်ပြနိုင်တဲ့ ဘာသာစကားကို အာရုံစိုက်ပါ။
အချက်အလက် စစ်ဆေးပါ။
သတင်းတစ်ပုဒ်ကို အမှန်တရားအဖြစ် လက်မခံမီ၊ အထူးသဖြင့် သတင်းက စိတ်လှုပ်ရှားဖွယ် ဒါမှမဟုတ် အငြင်းပွားဖွယ်ရာ ဖြစ်နေရင်၊ ယုံကြည်စိတ်ချရတဲ့ သတင်းရင်းမြစ်တွေ ဒါမှမဟုတ် သီးခြား အချက်အလက်စစ်ဆေးရေး အဖွဲ့အစည်းတွေကို အသုံးပြုပြီး သတင်းအချက်အလက်ရဲ့ တိကျမှုကို စစ်ဆေးသင့်ပါတယ်။ ယနေ့ခေတ် မီဒီယာ ပတ်ဝန်းကျင်မှာ သတင်းမှားတွေက အဖြစ်များလာတာကြောင့် အသေးစိတ်အချက်အလက်တွေကို အတည်ပြု စစ်ဆေးဖို့က အရေးကြီးပါတယ်။
သတင်းရင်းမြစ်ကို ထည့်သွင်းစဉ်းစားပါ
ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် မေးကြည့်ပါ- သတင်းကို ဘယ်သူက တင်ဆက်နေတာလဲ။ ဒါက ယုံကြည်စိတ်ချရတဲ့ သတင်းဌာနလား။ သတင်းရင်းမြစ်ရဲ့ အကြောင်းကို သိခြင်းအားဖြင့် သတင်းအချက်အလက်ရဲ့ ယုံကြည်စိတ်ချရမှုကို ဆုံးဖြတ်ဖို့ ကူညီပေးနိုင်ပါတယ်။
ဝေဖန်ပိုင်းခြား သုံးသပ်တတ်သူ ဖြစ်ပါစေ
ဘာမဆို မျက်နှာပြင်တန်ဖိုးအတိုင်း မယူဆပါနဲ့။ မေးခွန်းတွေ မေးပြီး နားလည်မှု ပိုရှိလာစေဖို့ အပို သတင်းအချက်အလက်တွေ ရှာဖွေခြင်းဖြင့် အမြဲတမ်း ဝေဖန်ပိုင်းခြားတဲ့ စိတ်နေသဘောထားနဲ့ သတင်းတွေကို ချဉ်းကပ်ပါ။ ဇာတ်လမ်းတစ်ပုဒ်ရဲ့ သတင်းပေးပို့မှုကို လွှမ်းမိုးနိုင်တဲ့ အချက်တွေအကြောင်း စူးစမ်းလိုစိတ် ရှိပါ။
သတင်းအချက်အလက်တွေ ပေါများပြီး အမြန်ဆုံး ရွေ့လျားနေတဲ့ ကမ္ဘာကြီးမှာ သတင်းတွေကို ဘယ်လို ထိရောက်စွာ ဖတ်ရမလဲ ဆိုတာ သိထားဖို့က ဘယ်အချိန်ထက်မဆို ပိုအရေးကြီးပါတယ်။ 5W1H နည်းလမ်း – ဘယ်သူ၊ ဘာ၊ ဘယ်အချိန်၊ ဘယ်နေရာ၊ ဘာကြောင့် နဲ့ ဘယ်လို – ဆိုတာက သတင်းဇာတ်လမ်းတွေကို ပိုင်းခြားစိတ်ဖြာပြီး ပိုပြီး နက်ရှိုင်းပြီး ပိုပြီးတည်ဆောက်မှုပိုင်းဆိုင်ရာ နည်းလမ်းနဲ့ နားလည်ဖို့အတွက် အကောင်းဆုံး မူဘောင်တစ်ခုပါ။ ဒီချဉ်းကပ်မှုကို အသုံးချခြင်း၊ သင့်ရဲ့ သတင်းရင်းမြစ်တွေကို အမျိုးမျိုးပါဝင်အောင် လုပ်ခြင်းနဲ့ ဝေဖန်ပိုင်းခြား သုံးသပ်တဲ့ အမြင်ကို ထိန်းသိမ်းခြင်းအားဖြင့် သင်ဟာ ပိုပြီး ဗဟုသုတ ကြွယ်ဝပြီး ပိုင်းခြားသိမြင်နိုင်တဲ့ သတင်းစားသုံးသူ တစ်ယောက် ဖြစ်လာနိုင်ပြီး ဒီနေ့ခေတ်ရဲ့ ရှုပ်ထွေးတဲ့ မီဒီယာပတ်ဝန်းကျင်ကို လမ်းညွှန်ဖို့ ပိုကောင်းအောင် တတ်ဆင်ထားနိုင်မှာ ဖြစ်ပါတယ်။
